آشنایی با انواع صنایع دستی ایران زمین در ویکی خبرنگاران - اسلیم فا

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرگزاری خبرنگاران، از آنجا که کشور ایران تمدنی 5000 هزار ساله دارد و دارای سنت و فرهنگی غنی است. بدیهی است در آن شاهد تنوع بسیاری از هنرها و صنایع دستی باشیم.

معروف ترین صنایع دستی ایران به جهت تنوع بسیار و نیز کیفیت بالایی که دارد، دارای اعتبار جهانی بوده و بخشی از درآمد ارزی مورد نیاز کشور را تامین می نماید.

هر یک از استانهای کشور عزیزمان ایران صنایع دستی و سوغاتهای خاص خود را که بیانگر فرهنگ مردم آن اقلیم می باشد را دارا است. به مناسبت روز جهانی صنایع دستی در این مطلب با صنایع دستی شهرهای مختلف ایران آشنا میشویم.

طبقه بندی صنایع دستی ایران

1. طراحی سنتی و نگارگری

6. هنرهای مرتبط با فلز

11. رودوزی ها و بافتنی ها

2. سفالگری و سرامیک سازی

7. هنرهای مرتبط با چوب

12. سنگ تراشی و حکاکی روی سنگ

3. بافته های داری

8. رنگرزی و چاپ سنتی

13. حصیر بافی

4. نساجی سنتی

9. صحافی و جلد سازی سنتی

14. فرآورده های پوست و چرم

5. شیشه گری

10. آثار لاکی و روغنی

15. سایر صنایع دستی

اصفهان

شهر جهانی صنایع دستی

اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع دستی نه تنها صندلی نخست در زمینه صنایع دستی در ایران را دارد بلکه شورای جهای صنایع دستی نام این شهر را با توجه به این که دارای یک سوم از کل صنایع دستی ثبت شده جهان است، به عنوان شهر جهانی صنایع دستی به ثبت رسانیده است. از صنایع دستی اصفهان می توان به میناکاری، خاتم کاری، قلمزنی، فیروزه کوبی، قلمکار، کاشی کاری اشاره کرد.

استان مرکزی

صنایع دستی این استان انواع فرش و قالیچه گلیم، معرق و گیوه است.

یزد

شهر یزد به دلیل صنعت نساجی و کاشی کاری اش زبانزد است. از صنایع دستی اصیل یزد می توان به ترمه دوزی، زیلوبافی، کاشی کاری، دارایی بافی و شَعربافی اشاره کرد.

زنجان

صنایع دستی زنجان عبارتند از: انواع چاقو (قلم تراش، جیبی، دسته ملیله، کارد آشپزخانه و…) ملیله (انواع پایه های استکان، سینی، قاشق و چنگال غذا و چایخوری، کاسه، گلدان، قاب عکس و …) چارق (نوعی کفش روفرشی بسیار زیبای زنانه) و فرش و گلیم دست باف. از کار های دستی بومی زنجان ساخت وسایل نقره ای و بندرت طلایی بصورت ملیله کاری است که در اوایل فقط در زنجان معمول بود که در زمان رضاخان تعدادی از هنرمندان زنجانی به تهران و اصفهان کوچ کردند و این هنر ظریف را در آن شهر ها رواج دادند.

چارق دوزی یکی دیگر از هنر های دستی است که دست های ظریف هنرمندان زنجانی در تولیدشان مهارت ویژه ای دارند این چارق ها مشخصا زنانه بوده و استفاده از آن جنبه تشریفاتی و تفننی دارد.

لرستان

با توجه به ترکیب جمعیتی عشایری، روستایی و شهری در استان و متناسب با نوع فعالیت آنها صنایع دستی نیز متفاوت و متمایز میباشد. بیشتر دست ساخته ها و بافته های عشایری و روستایی استان، سیاه چادر، قالی، گلیم، چیت، جاجیم بافی و رنگرزی میباشد که بیشتر جهت مصرف داخلی تولید می نمایند و صنایع دستی شهری استان خراطی، ورشو سازی، نمد بافی، قالی بافی و گلیم بافی میباشد.

خوزستان

از مهم ترین صنایع دستی می توان به عبابافی در شوشتر و اطراف آن اشاره کرد.

کردستان

سفالگری و سرامیک سازی، کاشی کاری، قالیبافی، ریزه ماهی، نقش بته ای، جقه خرقه ای، جقه (سه گره ای)، جقه زمردی، جقه (دو گره)، جقه ریز، جقه توپی (هشت پر)، گل وکیلی، گل میرزاعلی، شاخ گوزنی (یحیی چلمی)، گلیم، گلیم های بیجار، گلیم شاهسون بیجار، منبت کاری، نازک کاری چوب، دستبافی، شالیبافی

بوشهر

در حال حاضر شاخص ترین محصول صنایع دستی استان بوشهر گبه و گلیم صادراتی است که در مناطق وسیعی از شهرستان های استان رواج دارد. مهمترین مراکز گبه بافی در استان بوشهر عبارتند از روستا های شول، کمالی، بهمنیاری، محمدصالحی، عباسی، فخرآوری، کلر و چهار روستایی از توابع شهرستان گناوه. پس از آن باید از عبای شتری بوشهر نام برد که در نوع خود منحصر به فرد است و امروزه به مقدار بسیار محدودی تولید می گردد.

گرگوربافی، حصیربافی، سفال و سرامیک از دیگر صنایع دستی استان بوشهر هستند.

مازندران

گلیم بافی، جاجیم بافی، ظروف سفالی، ظروف و مجسمه های چوبی و نمدبافی از مهمترین صنایع دستی استان مازندران محسوب هستند که عمدتا در نواحی کوهستانی استان تولید و در سراسر منطقه عرضه میشوند. در این میان محصولات چوبی و نمدبافی از شهرت بیشتری برخوردارند.

ایلام

گلیم بافی، موج بافی، نمدمالی، چپغ بافی، خراطی، ساخت زیورآلات، قالی بافی

صنایع دستی استان تهران

روکاری (رودوزی)، قالی بافی، جاجیم بافی، چادرشب بافی، نمد مالی، زیلو بافی، سفالگری و سرامیک سازی

گیلان

استان گیلان به دلیل شرایط آب و هوایی و پوشش خاکی و گیاهانش از هزاران سال پیش محل زندگی بوده و به همین دلیل در صنایع دستی حرفی برای گفتن دارد. اما صنایع دستی این منطقه از کشور به دلیل اینکه هیچگاه پایتخت سلطنت های بزرگ نبوده، تجملی نیستند و بیشترا برای استفاده روزمره افراد ساخته می شده اند. از صنایع دستی شناخته شده گیلان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

چموش (چوموش) دوزی، که نوعی پاپوش است، حصیربافی (که هم در شمال ایران و هم در سیستان و بلوچستان بافته می گردد)، رشتی دوزی، نمدمالی، سفال سقف، مرواربافی، چادرشب بافی ….

سفالگری در منطقه املش و روستاى جیرده شفت رواج دارد. سرامیک سازی و ساخت ظروف سفالی نیز یکی از صنایع دستی و سوغات گیلان است.

قزوین

سوزن دوزی، گلابتون دوزی، ساخت جعبه های آینه دار و حکاکی و قلمزنی از مهم ترین صنایع دستی استان هستند.فرش و سفال قزوین نیز معرف است. همچنین قزوین را پایتخت هنر خوشنویسی ایران نامیده اند. انواع شیرینی بویژه باقلوا و محصولات باغی مانند بادام، پسته، فندق، انگور، کشمش، انار سنگان، سیب، زردآلو، ذغال اخته و... از دیگر سوغاتی های قزوین به شمار میرودند.

قم

فرش ابریشم دستباف قم از نفیس ترین صنایع دستی است که از نظر رنگ آمیزی و طرح و نقشه اصیل ایرانی و کیفیت طرفداران بسیاری دارد.

منبت کاری چوب: نقوش و طرح های زیبایی است که بر روی انواع میز و صندلی و صنایع چوبی کنده کاری می گردد و این صنعت دستی در قم به دست استادکارانی بسیار ماهر و زبردست ساخته می گردد.

شیراز

شیراز یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین شهر های ایران است که جز اولین شهر هایی بود که در آن شهرداری تاسیس شد. این شهر با توجه به وجود تمدن باستانی اش، دارای اماکن و صنایع قدیمی و فاخر زیادی است. از معروف ترین صنایع دستی شیراز خاتم کاری و خراطی است. ریسندگی، فلزکاری، قالی بافی، حصیربافی، منبت کاری، کنده کاری ظروف سفالی گیوه دوزی، نمد مالی، چرم سازی، سنگ تراشی و شیشه گری از دیگر صنایع دستی شیراز هستند.

همدان

همدان نیز از شهر های بسیار قدیمی ایران است و پیشینه ای چندهزار ساله دارد. بدیهی است هر جا تمدن وجود داشته است صنایع مختلفی در آن رواج پیدا کرده. همدان به دلیل بافت کوهستانی آن منبع غنی سنگ و خاک مرغوب است. از این رو از صنایع دستی معروف همدان می توان به سفال گری و حجاری اشاره کرد. اما از دیگر صنایع دستی که در همدان با کیفیت بالا رواج دارد، صنعت دستی چرم سازی است. چرم سازی چنان در این شهر رواج داشته که روزگاری آن را شهر دباغخانه ها می نامیدند.

سیستان و بلوچستان

از جمله مهم ترین صنایع دستی این استان می توان به حصیر بافب، سوزن دوزی و خامه دوزی و سفالگری اشاره کرد.

با توجه به نی زارهای اطراف دریاچه هامون7 ساخت انواع محصولات حصیری از نوعی نی که در محل به نام لوخ معروف است در این مناطق رونق فراوانی دارد. همچنین در مناطق مرکزی و جنوب شرقی استان نیز از برگهای نوعی نخل بنام محلی داز انواع محصولات حصیری بافته می گردد. سوزن دوزی و...

یکی از صنایع بسیار معروف این استان سوزن دوزی است که خاص زنان بلوچ است. محصولات سوزن دوزی تنوع بسیار دارد و از لباس و رومیزی تا وسایل تزئینی را در بر می گیرد. خامه دوزی نیز شبیه سوزن دوزی است که در بافت محصولات از آیینه های ریزی برای تزیین استفاده می گردد. رومیزی ، کلاه، جلیقه و پیش سینه از جمله مهم ترین چیزهایی است که بر روی آنها خامه دوزی می گردد.

در روستای کلپورگان شهرستان سراوان سفالگری سابقه شش تا هفت هزار ساله دارد. از ویژگی های خاص سفال گلپورگان آن است که اولا تنها زنان به سفالگری اشتغال دارند. در ساخت ظروف و اشیاء سفالی از چرخ سفالگری استفاده نمی گردد و شکل دهی با دست است.

آذربایجان شرقی

ورنی بافی یکی دیگر از صنایع دستی مهم در استان آذربایجان شرقی می باشد که متعلق به عشایر این استان است. نام دیگر ورنی بافی، به زبان آذری سوماک نامیده می گردد. ورنی بافی نوعی فرش بدون پرز و یا گلیم است که یک رو دارد، در واقع ورنی نه گلیم و نه فرش است. این هنر زیبا به دلیل اینکه هم ظرافت فرش را دارد و هم سادگی و سبکی گلیم، طرفداران زیادی پیدا کرده است. این زیرانداز به روش پود چینی (گذراندن پود اصلی از تار و پیچاندن نخ به دور نخ های تار) بافته می گردد. استادان قالی بافی قدمت این هنر با ارزش را به چند صد سال پیش تخمین زده اند، اما به طور دقیق نمی توان تاریخ و دوران مشخصی را برای بروز این هنر پیدا کرد. این زیرانداز زیبا در مناطق اهر و ارسباران، توسط زنان عشایر آن منطقه بافته می گردد و به همین دلیل شهرت آن به عنوان ورنی بافی عشایر است.

تبریز

تبریز، پایتخت فرهنگی جهان اسلام، به عنوان قطع فرش و قالی دستبافت در جهان شناخته شده است. تبریز از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی بافت فرش انتخاب شده است. از دیگر صنایع دستی تبریز چرم، قلمزنی روی نقره و مس (قلمزنی تبریز سبکی متفاوت در قلمزنی است) گلیم و ورنی بافی است.

چهارمحال و بختیاری

فرش و گلیم چالشتر مراکز اطراق عشایر و روستا های استانچهارمحال و بختیاری محل تولید گلیم و جاجیم است. محل تولید این فرش شهرستان چالشتر و بیشتر مراکز عشایری است. فرش چالشتر با طرح هایی از قبیل خشتی، لچک ترنج، سرو و کاج، گل مینا، بی بی باف، کف ساده، بته ای و …بافته می گردد.

خراسان

با توجه به تنوع و رونق صنایع دستی و نیز حضور بارگاه حضرت رضاعلیه السلام که تبرکی خاص به سوغاتی های مشهد داده است، خرید سوغات از مشهد برای هر مسافری اهمیت خاصی دارد. بازار رضا که در ضلع شرقی خیابان امام رضا و در نزدیکی حرم واقع شده است، از مهمترین مراکز خرید زوار به شمار میرود. بازار رضا در دو طبقه احداث شده است، در طبقه دوم آن کارگاه های کوچک صنایع دستی، طلاکاری، فیروزه تراشی و گلدوزی ایجاد شده است.

ترقبه و شاندیز نیز در سالیان اخیر به مرکز فروش صنایع دستی و خشکبار تبدیل شده اند.قالی مخصوصا فرش کاشمر، انواع انگشتر و زینت آلات فیروزه وعقیق، انواع پوستین و مصنوعات سنگی از محصولات صنایع دستی خراسان هستند.

همچنین صنایع دستی کردهای شمال خراسان مانند گلیم، خورجین، جوراب و شال نیز زیبایی خاص خورا دارا هستند.

سمنان

از صنایع دستی رایج در استان سمنان می توان به انواع جاجیم، قالی، گلیم، قالیچه، سفره های قلمکار، سفال سرامیک و نمد اشاره کرد.

کرمان

قالیبافی، قالیچه های افشار، گلیم شیریکی پیچ، پته دوزی، شال بافی، عریض بافی، ساخت فرآورده های مسی تزئینی

کرمانشاه

قالی، گلیم، جاجیم، جولایی، موج، چیغ، انواع گیوه، صنایع دستی چوبی، قلمزنی، حکاکی، تسبیح سازی، شیشه گری، حجاری، فلز کاری، نمد مالی، چرم سازی و انواع جانماز، جوراب، کلاه، جلیقه دستباف

گلستان

قالی بافی، جواهرات ترکمن، نمد مالی، سوزندوزی، سفال و سرامیک سازی