فاجعه زیست محیطی سراوان را سمن ها مطرح کردند - اسلیم فا

خبرنگاران -علی خوشتراش، چند سالی است که به دلیل نبود مدیریت کارآمد سازمان های مردم نهاد و فعالان زیست محیطی پای کار آمده اند و دائما به شیوه های مختلف نسبت به عواقب ناگوار افزایش پسماند هشدارمی دهند.

پیمان بازدیدی، مدیرعامل یکی از سازمان های مردم نهاد فعال در این رابطه در رشت به صورت روزانه معضل پسماند رشت در گیلان را دنبال می نماید. این سازمان مردم نهاد طی یک دهه گذشته در شهرستان رشت دست به اقدامات متفاوتی مانند ارائه آموزش های شهفرایندی برای مدیریت پسماند از مبدا زده است که این آموزش ها همچنان و به صورت مستمر ارائه می شود. بازدیدی همچنین عضو هیات مدیره پسماند و دهیار روستای سقالکسار رشت است که سال 97 به دلیل فعالیت های زیست محیطی و تبدیل سقالکسار به عنوان روستای عاری از زباله به عنوان دهیار نمونه کشوری انتخاب شد.

خبرنگاران آنلاین با این فعال زیست محیطی درخصوص ناکامی های برنامه مدیریت پسماند در شهر رشت گفت وگو نموده است.

-چرا سایت دفن زباله سراوان اکنون به عنوان نماد بن بست مدیریت پسماند مطرح است و فاجعه زیست محیطی آن چه میزان گستره دارد؟

این که بخواهیم بگوییم سایت دفن زباله سراوان یک فاجعه زیست محیطی است، جای شک و شبهه ندارد، اما اگر قبل از ورود به موضوع سراوان سری به سایت های دفن زباله دیگرشهرهای بزرگ و کلانشهرهای کشوربزنیم، خواهیم دید که شرایط آن سایت ها به مراتب فاجعه آمیزتر از سایت دفن زباله سراوان است و اشک هر بیننده ای را درمی آورد.

با این شرایط باید بگویم فاجعه زیست محیطی سراوان بسیار گسترده است و منابع طبیعی، منابع آبی زیرزمینی، رودخانه ها و هوای شهر رشت را تحت تاثیر شدید و تهدید قرار داده است.

-شما گفتید که شرایط دفنگاه های زباله شهرها و کلانشهرهای بزرگ کشور بسیار فاجعه بارتر از دفنگاه زباله رشت است، با این ادعا، چرا سروان به عنوان نماد فاجعه زیست محیطی مطرح شده است؟

دراین باره باید به صراحت بگویم که دلیل این مساله حضور جدی و احساس مسئولیت فعالان زیست محیطی و سمن های رشت است. به عنوان مثال شما چه به عنوان شهفرایند و چه به عنوان خبرنگار اگر بخواهید سری به سایت های دفن زباله هر شهری بزنید با ممانعت های فراوانی روبه رو می شوید. این ممانعت ها تا آن حد است که در ابتدای ورود به آن مکان ها دوربین عکاسی و حتی تلفن همراهتان را از شما می گیرند. درواقع با این مساله بسیارامنیتی برخورد می نمایند. دلیل این که سایت دفن زباله سراوان تا این حد مطرح و رسانه ای شده است مربوط به فعالیت خود من و دیگر همکارانم در سازمان مردم نهاد ما و دیگر فعالان زیست محیطی رشت برمی شود. ما به طرق مختلف توانستیم از این سایت گزارش های تصویری تهیه و منتشر کنیم که همین فعالیت ها توانسته است تا این اندازد ابعاد رسانه ای پیدا کند.

-حوزه فعالیت های گروه مرم نهاد شما شامل چه برنامه هایی می شود؟

وظایف سازمانی این گروه احساسی نیست. به همین دلیل شیوه ها و مدل های نمونه جهان مورد توجه سازمان ماست. برهمین اساس ما هم از مهم ترین نقطه، یعنی مبدا، فعالیت های مان را شروع کردیم و همچنان کارمان را دنبال می کنیم. برهمین اساس آموزش شهفرایندی در راس برنامه های ما قرار گرفته است. به همین دلیل توانستیم بخش زیادی از گروه های مختلف شهری را درگیر برنامه های سازمان کنیم. تا به امروز در 200 مهدکودک و 100 مدرسه آموزش های لازم و ضروری را برای مدیریت پسماند ارائه داده ایم. سال گذشته با همکاری ان. جی. اوها و دانشگاه گیلان به 200 هزار خانوار آموزش داده ایم.

- وظایف شهفرایندی درخصوص مدیریت پسماند چیست و چه میزان اهمیت و ارزش دارد؟

وظایف شهفرایندی مهم ترین بخش مدیریت پسماند است زیرا تا زمانی که شهفرایندان درزمینه مدیریت پسماند احساس وظیفه ننمایند، عملا هیچ گامی برای برطرف بهبود شرایط نمی توان برداشت. بسیاری از شهفرایندان فقط از شرایط موجود نقد می نمایند و بعضی از دستگاه ها ازجمله شهرداری را مورد انتقاد قرارمی دهند و می گویند که چرا مدیریت شهری کاری برای برطرف این معضل نمی نماید. حال سوال ما این است که شهفرایندان چرا خود گامی دراین رابطه برنمی دارند؟

-شهفرایندان باید چه گامی بردارند؟

شهفرایندان باید مطالبه گر باشند نه این که فقط بیایند نقد نمایند. شهفرایندان نخست باید شیوه مصرف خود را تغییر دهند تا زباله کمتری فراوری نمایند که این گام نخست است. آمار فراوری زباله در رشت بیش از هر شهر دیگری در کشور است. در گام بعدی هم، مردم باید در خانه هایشان موضوع تفکیک پسماند و زباله را جدی بگیرند. شهرداری که نمی تواند دراین رابطه کاری بکند. همین مسائل اگر از سوی شهفرایندان اجرا شود، نیمی از کارها کم می شود. ممکن است باز شهفرایندی بگوید زباله تفکیک شده را کجا عرضه کنیم که در این رابطه هم می گویم، کافی است زباله تفکیک و در کنار باکس های جمع آوری زباله قرار داده شود. در این صورت زباله گردها زباله های خشک را جمع می نمایند.

-حضور زباله گردها هم خود جای سوال دارد. اینها مورد تایید مدیریت شهری نیستند.

بله درست است، اما این میان اتفاقی که روی می دهد تفکیک و جمع آوری زباله است. البته در مورد زباله گردها هم بحث زیاد است و موجب اخلال در کار مدیریت پسماند شده اند. اما نکته مهم ابتدا جمع آوری زباله است و موارد دیگر در اولویت های بعدی قرار دارند.

-زباله گردها چگونه در کار مدیریت پسماند اخلال ایجاد می نمایند؟

قبل از ورود به بحث باید مثالی بزنم. ما به شهفرایندان یکی از مناطق رشت آموزش دادیم و گفتیم که چگونه زباله های ترو خشک خود را تفکیک نمایند و در چه ساعتی جلوی در خانه هایشان بگذارند. شهفرایندان هم همه مراحل را انجام دادند. حال نوبت شرکت پیمانکار پیمانکار شهرداری بود که بیاید زباله های خشک را جمع آوری کند، اما قبل از اقدام شرکت مزبور، زباله گردها آمدند و زباله های خشک را جمع آوری کردند. خب در این صورت شرکت پیمانکار متضرر می شود، زیرا هیچ منفعت وسودی در زباله تر نیست.

-چرا جلوی فعالیت زباله گردها گرفته نمی شود؟

براساس قانون مدیریت شهری، مدیریت پسماند هرشهری از جمع آوری تا بازیافت و امحا برعهده شهرداری هاست و هرگونه برداشت زباله حتی زباله تر برخلاف قانون است و هیچ کس حق ندارد در زمینه برداشت زباله به غیر از شهرداری و یا شرکت های پیمانکار و دارای قرار داد با شهرداری اقدام به جمع آوری زباله کند. براین اساس فعالیت زباله گردها تخلف محض محسوب می شود. همه می دانیم زباله گردها زیر نظر گاراژدارهایی که با جمع آوری زباله ها میلیاردها تومان در طول سال به دست می آورند؛ فعالیت می نمایند. وقتی این قانون موجود است و شاهد فعالیت زباله گردها هستیم نشان می دهد که قدرت گاراژداران بیشتر. از شهرداری است و زور مدیریت شهری به آنها نمی رسد. تا به امروز کوشش هایی شده تا جلوی فعالیت آنها گرفته شود، اما همه آنها بی نتیجه مانده است. به عنوان مثال اداره کل محیط زیست فقط توانست به مدت 4 ماه در 2 گاراژ را ببندد. این که چرا نمی توان جلوی آنها را گرفت دلایل خود را دارد که باید ادارات ذی ربط و رسمی در این باره پاسخ بدهند.

-زباله گردها و گاراژداران چه زیانی به مدیریت شهری وارد می نمایند؟

اداره کل محیط زیست، مساله آلودگی را دلیل تعطیلی گاراژها عنوان نموده بود. اما این فقط بخشی از آسیب هایی است که آن ها بر محیط شهروارد می نمایند. همانطور که پیش ترگفتم، فعالیت غیررسمی و غیرقانونی بهره برداران از زباله -که ما عنوان مافیای زباله را به آن ها می دهیم- سالانه میلیاردها تومان از این طریق به جیب می زنند. این یعنی پولی که قرار است وارد چرخه صنعت بازیافت شود، تغییر جهت می دهد و سر از جاهای دیگری درمی آورد و موجب شکست مالی شرکت های پیمانکار می شود. در سراسر کشور به غیر از اصفهان و یزد که توانسته اند این فرایند را مکانیزه و گارژها را ساماندهی نمایند در سایر نقاط ایران مافیای زباله در فرایند مدیریت پسماند خلل وارد نموده اند.

-از دیگر دلایل بی نتیجه ماندن برنامه های مدیریت پسماند در شهر رشت را در چه می بینید؟

ناکارآمدی مدیریت پسماند رشت ابعاد مختلفی داردکه هریک از آن ها موجب شده اند تا این گره پدید آید. به عنوان مثال ادارات کل منابع طبیعی و محیط زیست از مهم ترین نهادهای رسمی استان هستند که موجب توقف برنامه های مدیریت پسماند شهری رشت شده اند. دراین باره باید به ایجاد کارخانه زباله سوز در سراوان اشاره کنم .محیط زیست گیلان به دلیل ایرادهایی که براین طرح وارد نموده بود موجب شد این طرح با وقفه 4 ساله روبرو شود. محیط زیست، شهرداری را مقصر می داند. این درحالی است که شهرداری فقط مجری طرح پسماند است. نزدیک به 40 سال پیش همین محیط زیست ومنابع طبیعی بودند که سراوان را در اختیار شهرداری گذاشته بودند. حال خود مدعی هستند و شهرداری را قربانی نموده اند.

اکنون خاک و آب منطقه به دلیل فراوری شیرابه ها آلوده هستندو هوای منطقه هم به دلیل تصاعد گازها شرایط بهتری ندارد. یکی از ایرادهایی که به نصب زباله سوز واردنموده اند موضوع آلودگی هواست و می گفتند این طرح با شرایط جغرافیایی گیلان همخوانی ندارد. همین طرح ها در نوشهر و ساری در استان مجاور در حال اجراست، حال این سوال پیش می آید چطور این طرح در آن استان که شبیه گیلان است قابلیت اجرایی دارد، اما اینجا ندارد؟

-آیا مشکل فقط به همین موارد ختم می شود؟

خیر. مشکل دیگر رشت عمر کوتاه پست شهرداران است. همین مساله باعث می شود تا شهرداران برای ایجاد حاشیه امنیت به طرح های زودبازده توجه نشان دهند و از طرح های طولانی مدت فاصله بگیرند. ازسوی دیگر تا پیش از معین ناصرحاج محمدی به عنوان شهردار، نزدیک به یک سال بود که رشت شهردار نداشت و این نهاد با سرپرستی اداره می شد، این مشکل هم باعث شد تا کسی به دنبال اعتبار برای تکمیل زباله سوز رشت نباشد.

از سوی دیگر بعضی نمایندگان شورای شهرهم پیش از ورود به مجلس شهری، توقع عمومی را نسبت به برطرف مسائل زیست محیطی اعم از پسماند و بهسازی رودخانه های شهر بالا می برند و این درحالی است که این مساله برعهده شهرداری نیست و فقط در دراز مدت بر بار شهرداری می افزاید.

مساله دیگر پیگیر نبودن نمایندگان رشت در مجلس شورای اسلامی در مورد طرح مدیریت پسماند رشت مانند ایجاد کارخانه زباله سوز است. همین مساله موجب شده تا به امروز اعتبار لازمی که باید برای ساخت این کارخانه جذب می شد تا به امروز بی نتیجه مانده است.

درطول این مدت طولانی فقط سال جاری با ورود و پیگیری های ارسلان زارعی استاندار گیلان، پویا شهشهانی مدیرکل پسماند استانداری و ناصر حاج محمدی شهردار رشت حدود 114 میلیارد تومان برای سامتندهی پسماند رشت جذب شده است.

-آیا از میزان وسعت منابع طبیعی و میزان زباله های انباشته در گیلان آماری هم دارید؟

آمار متقن و دقیقی در اینباره وجود ندارد، اما به هرنقطه ای از خاک گیلان نگاهی بیندازید زباله خواهید دید.

-این سایت های زباله و پراکندگی زباله ها چه تاثیری روی حیات وحش گذاشته است.

این موارد را که می خواهم بازگو کنم فقط منحصر به گیلان نیست. به دلیل فعالیت های زیست محیطی ای که دارم تا به امروز سایت های دفن زباله خیلی از کلانشهرها و شهرهای بزرگ را دیده ام. شرایط در سایت های زباله، کرج، تهران، قم، اصفهان، یزد و تبریز به مراتب ناگوارتر از سراوان است. در سراوان شیرابه ها به درون خاک نفوذ می نمایند، اما در نواحی یاد شده تبخیر می شوند و به هوا می فرایند. نکته غم انگیز اینجاست، اگر می خواهید حیات وحش ایران را ببینید به سایت های دفن زباله سر بزنید. انواع و اقسام جانوران و پرندگان درحال ارتزاق و تهیه غذا از پسماندهای انسانی هستند. شما در سایت پسماند زباله کرج با گله های خرس و گراز روبه رو خواهید شد. در این سایت کله و پوزه خرس ها به دلیل ارتزاق از زباله ها بزرگ تر از حد طبیعی و نرمال است.