م. آزاد به حق خودش در ادبیات نرسید - اسلیم فا

وی ادامه داد: در واقع با توجه به حجم این نامه ها و محتوای آنها دیدم حیف است که این نامه ها منتشر نشود و در اختیار علاقه مندان قرار نگیرد. البته این کتاب فقط نامه نخواهد بود. من در این کتاب با شخصیت هایی که م. آزاد را می شناختند و می توانند درباره وی صحبت کنند، ارتباط گرفتم تا درباره م. آزاد بنویسند تا کتاب یک جور شخصیت شناسی باشد. برای انتشار این کتاب با انتشارات نگاه صحبت کردم و مدیر محترم این انتشارات نیز پذیرفت که مسئولیت چاپ این اثر را بر عهده بگیرد.

این پژوهشگر ادبی درباره شخصیت هایی که در این کتاب مطلب دارند گفت: جزئیات کار هنوز برای خودم هم معین نیست؛ چراکه برخی از افرادی که با م. آزاد ارتباط و دوستی داشتند، قول داده اند که در این کتاب مطلب داشته باشند؛ اما تا به امروز آثارشان به دست من نرسیده است. در کنار این دو بخش یعنی نامه ها و اظهار نظر دوستان، بخش سومی هم وجود دارد که نوشته های خودم است که بر اساس سا ل ها مطالعه و پژوهش روی آثار م. آزاد آنها را نوشته ام. در این بخش با توجه به مطالب آمده در نامه ها به تحلیل شخصیت م. آزاد پرداخته ام.

وی اضافه نمود: برخی از نامه های جمع آوری شده به زبان انگلیسی است که کار ترجمه آن در حال انجام است. برخی نامه ها نیز خوانا و خوش خط نبوده اند که بعد از بررسی های انجام شده، نسخه تایپی آنها آماده انتشار است. بخش مهمی از نامه ها مربوط به نامه نگاری های شاملو با م. آزاد است که در آن زمان در روزنامه کیهان منتشر شده است. در آن دوره شاملو و م. آزاد در کیهان چندین نامه در قالب ادبی به هم نوشته اند و گاهی با هم درگیر بودند و از نظر ایدئولوژی و اندیشه با هم اختلاف نظر داشتند. تصور من این است که باتوجه به آمدن این مطالب حجم کتاب حداقل 250 صفحه باشد.

این شاعر و نویسنده با اشاره به مهم ترین ویژگی های م. آزاد گفت: مهم ترین نکته ای که درباره م. آزاد باید به آن اشاره کرد، این است که وی در بیشتر موارد جزء اولین ها بود و این خیلی مهم است. برای مثال در بخش ترجمه وی ترانه های خارجی را از کریس دی برگ و گروه پینک فلوید ترجمه کرد و بعد از او بود که بقیه به سمت ترجمه ترانه های خارجی رفتند.

وی ادامه داد: ویژگی مهم دیگر م. آزاد حرفه ای بودن آن است. حرفه ای بودن به این معنی که او از این راه درآمد داشت و بعد از بازنشستگی دنبال کار دیگری نرفت و تمام مدت از این راه زندگی خود را گذراند. او کتاب های زیادی را ویراستاری کرد. این نکته ای است که ما در اهل قلم کمتر می بینیم. به شخصه یک ادیب حرفه ای به این شکل کمتر دیده ام و بعد از او هم به نظرم نداشته ایم. البته این روزها شرایط مترجمان بد نیست و برخی از مترجمان درآمد های خیلی خوبی دارند. این ویژگی مهمی است و ما امروز می بینیم که خیلی از اهالی ادبیات و کتاب چنین شرایطی ندارند و از راه ادبیات و کتاب نمی توانند، امرارمعاش کنند.

مفتاحی در توضیح آثار شعری م. آزاد اظهار کرد: نکته دیگر این است که وی در کل چهار مجموعه شعر منتشر کرده است. روی مجموعه اول که خیلی نمی توان حساب کرد و 13-14 شعر موزون ضعیف دارد؛ اما با سه مجموعه دیگر تبدیل به یکی از شاعران خیلی مهم معاصر شد و تاثیر زیادی روی شاعران بعد از خودش گذاشت. وی عمر شاعری خیلی کوتاهی داشت اما در همین مدت آثار بسیار خوبی منتشر کرد و برخی از اشعارش جزو بهترین شعرهای معاصر است.

وی اضافه نمود: نکته دیگر درباره م. آزاد تعدد بخش هایی است که وی در آن فعالیت می کرد. او مدت ها در کانون پرورش فکری بچه ها و نوجوان کار می کرد و در زمینه ویراستاری و سرودن شعر بچه ها، نگارش داستان کودک، ترجمه آثار بچه ها، تهیه نوار کاست و صفحه و بازنویسی ادبیات کهن که بسیار هم هدف مند بود، فعالیت داشت. همچنین در زمینه بچه ها چیستان ها را تولید می کرد و خودم به خاطر دارم که عاشق چیستان ها بودم و بعدا متوجه شدم که م. آزاد در جمع آوری آن نقش مهمی داشته است. این ها تنها بخشی از فعالیت های وی در کانون پرورش فکری بچه ها و نواجوان است و او کارهای بسیار زیادی در این حوزه انجام داده است.

نویسنده کتاب باید عاشق شد و خواند با اشاره به فعالیت های بزرگسال م. آزاد گفت: وی در زمینه بزرگسال نیز، فعالیت های گسترده ای داشته است. در آثاری که م. آزاد ترجمه کرده است، آدم یک چیزهایی می بیند که تعجب می کند. وی در حوزه ترجمه از بورخس گرفته تا ویلیام گلدینگ و خیلی های دیگر که پیش از فعالیت های م. آزاد شناخته شده نبودند، کار ترجمه و آنها را به مخاطبان ایرانی معرفی کرده است.

وی اضافه نمود: م. آزاد کارهای جالبی هم در حوزه ایرانشناسی دارد و درباره شناساندن شهرهای مختلف ایران مثل اصفهان و شیراز آثاری را منتشر کرده که گام های خیلی بزرگی در این حوزه بوده است. شعرهای او نیز که به جای خود. در حوزه نقد نیز، اولین کتابی که نشر ثالث در حوزه شعر و زندگی شاعران منتشر کرد، از اوست که درباره فروغ بود و به نوعی او پایه گذار این کتاب هاست. وی مقالات مختلفی هم در زمینه نقد آثار شاعران نوشته است که در جاهای مختلف منتشر شده است.

مفتاحی در زمینه فعالیت های مختلف م. آزاد گفت: معمولا افراد در یک حوزه تمرکز دارند و اگر مشهور هم بشوند در یک حوزه مثلا شاعری مشهور می شوند؛ اما وی در هر زمینه ای که ورود کرد، شناخته شده و معتبر محسوب می شود و جزو بهترین هاست. با همه این تفاسیر به نظر من م. آزاد به حق خودش در ادبیات نرسید؛ چراکه وی اهل تصویر و مصاحبه نبود و حتا چند سال قبل از فوتش که با او صحبت کردم تا کتاب زندگی و شعرش را در حضور خودش انجام دهیم، قبول نکرد.

این نویسنده در ادامه درباره پرداخت حق و حقوق آثار م. آزاد گفت: من به قدری از این موضوع ناراحت بودم که چند وقت پیش این موضوع را پیگیری کردم و متوجه شدم که خیلی از کتاب ها وی خصوصا در حوزه بچه ها هنوز در حال چاپ شدن است؛ اما هیچ حق و حقوقی به خانواده م. آزاد نمی رسد.

وی در انتها اظهار کرد: به نظرم حداقل حق او این بود که منتقدان ورود می کردند و درباره او نقد و مقاله می نوشتند؛ اما مقالاتی که درباره آثار او نوشته شده، خیلی اندک است. حالا حتما هم نیاز نبود منتقدان در زمینه شعری او ورود می کردند؛ چراکه درباره آثار ترجمه و آثار کودک و نوجوان او نیز می شود ورود کرد و آثاری را نوشت. پس او به حق اش نرسید که این موضوع بیشتر به دلیل شخصیت خود اوست.